POLECANE KSIĄŻKI

Piotr Smolar Zły Żyd

Znak, Kraków 2021

Czy Żyd, który nie wierzy w żydowskiego Boga, bo jest ateistą i komunistą, ale przez całe życie walczy, by Żydzi przetrwali, a w końcu sam osiada w Izraelu i tam umiera, jest dobrym Żydem? (Przypadek Hersza Smolara, przywódcy oporu w getcie w Mińsku, a potem jednego z liderów żydowskiej społeczności w komunistycznej Polsce).

Czy Żyd, który jest liberałem i obywatelem Europy, a za swą ojczyznę uznaje Polskę, choć nigdy nie wyrzekł się swojego pochodzenia, jest dobrym Żydem? (Przypadek Aleksandra Smolara, uczestnika wydarzeń Marca ’68 w Warszawie, potem, na emigracji, ambasadora polskiej antykomunistycznej opozycji na Zachodzie, a i cenionego tam politologa, wreszcie, po 1989 roku, doradcy pierwszego niekomunistycznego rządu wolnej Polski i prezesa Fundacji Batorego).

Czy Żyd, który urodził się i wychował we Francji, a pracuje w różnych miejscach świata, i który w szkole zastanawiał się, czy nie zostać katolikiem, zaś jako dorosły ma wątpliwości, czy państwo Izrael zmierza w dobrym kierunku, stosując brutalne metody w konflikcie z Palestyńczykami i ulegając własnym prawicowym oraz religijnym ekstremistom, jest dobrym Żydem? (Przypadek Piotra Smolara, korespondenta dziennika „Le Monde”).

Piotr Smolar próbuje zrekonstruować motywacje i wybory dziadka Hersza i ojca Aleksandra. A także swoje. Efektem jest szkic portretu nie tylko ich, ale skomplikowanych losów pokaźnej grupy polskich Żydów.

Rabin Tamar Elad-Appelbaum mówi najmłodszemu ze Smolarów, że istotą żydowskości jest ciągły dylemat, co to znaczy być Żydem.

Krzysztof Burnetko